Chocoladekeurmerken op een rijtje

De keurmerken Fairtrade, UTZ en het Rainforest Alliance zijn de grootste keurmerken in de Nederlandse cacaowereld. Ze zijn allemaal opgericht om de (cacao)industrie in zekere mate duurzamer te maken. Als je chocola met zo’n keurmerk koopt, weet je dat de cacao aan bepaalde eisen rondom productie, werk- en leefomstandigheden van boeren, milieu, en dierenwelzijn voldoet. Onafhankelijke partijen controleren of deze eisen ook echt worden nageleefd. Hoewel de keurmerken aanvankelijk veel op elkaar lijken, verschillen hun doelen, strategieën en de hoogte van de premies die ze verstrekken.

Fairtrade

Fairtrade werd in 1988 in Nederland opgericht als Max Havelaar. Dit keurmerk richt zich op de boeren en de arbeiders op de plantages. Met het extra geld dat consumenten voor Fairtrade chocola betalen, probeert het keurmerk eerlijke handel en de positie van deze producenten te versterken. Dat gebeurt op twee manieren. Allereerst hebben ze als eis dat tussenhandelaren meer dan de farmgate prijs voor cacao betalen.

Bovenop die hogere prijs krijgen boeren ook een vaststaande premie. Boerencoöperaties bepalen zelf hoe ze die premie willen besteden. Vaak gaat de ene helft in contanten naar de aangesloten boeren en de andere helft naar investeringen om de coöperatie beter te maken.

Eind 2018 besloot Fairtrade zowel de minimumprijs als de premie met twintig procent te verhogen. Die nieuwe minimumprijs wordt 2400 dollar en de premie komt neer op 24 dollarcent per kilo.

UTZ

In 2002 zette het bedrijf Ahold Delhaize en een koffieproducent uit Guatemala het keurmerk UTZ op. UTZ is opgericht vanuit de industrie en heeft mede daardoor een focus op productie. Het richt zich op goede teeltmethoden, betere werkomstandigheden en zorg voor de natuur. Wereldwijd is UTZ met ruim 760 duizend aangesloten cacaoboeren het grootste keurmerk.

Met een premie van ongeveer 9 dollarcent per kilo zit UTZ ver onder de premies van andere keurmerken. Anders dan bij Fairtrade staat de premie bij UTZ niet vast. De boer of de coöperatie onderhandelt zelf met de eerste koper over de hoogte van de premie. UTZ gelooft namelijk dat premies een aanvulling moeten zijn op, en geen vervanging voor, redelijke prijzen. De boer en eerste koper onderhandelen met elkaar over de verkoopprijs, het volume en de kwaliteit. In die onderhandelingen krijgt de prijs vorm. Premies zijn onderdeel van deze onderhandelingen.

UTZ werkt niet alleen samen met coöperaties maar ook met individuele boeren. Als ze hun cacao aan een afnemer verkopen, kan dat voordelig uitpakken, omdat boeren de volledige premie mogen houden. Op coöperatie-niveau komt de premieverdeling overeen met die van Fairtrade. Een deel gaat naar de boeren en een ander deel gaat naar zakelijke kosten en investering in verbetering van de productie. UTZ laat coöperaties vrij bij het maken van die verdeling maar wil wel dat aangesloten boeren van de premie profiteren.

UTZ gaat op in Rainforest Alliance

UTZ wordt nog groter, want onlangs fuseerde het met het Amerikaanse Rainforest Alliance. Tot 2022 kun je het UTZ logo nog wel op je chocoladereep tegenkomen. In 2019 zullen de twee keurmerken samen nieuwe standaarden bekend maken. Rainforest Alliance werd opgericht om het kappen van regenwouden in te perken. Tegenwoordig zet het keurmerk zich vooral in voor verbetering van landbouw en natuurbeleid.

Effectiviteit keurmerken

Keurmerken bestaan al sinds de jaren ‘80. En toch verdienen boeren nog altijd te weinig. Je kan je afvragen of het dan wel helpt. Daar is veel onderzoek naar gedaan. Het simpele antwoord lijkt: keurmerken lossen de problemen in de industrie niet op, maar iets doen is beter dan niets doen. Dat wil niet zeggen dat ze geen effect hebben. Omdat veel keurmerken alleen op coöperatie niveau werken, dwingen ze boeren tot een betere samenwerking. Dat resulteert in vooruitgang op het gebied van kennis, opbrengst en inkomen. Keurmerken leggen een fundament waarop de industrie verder kan bouwen.

Maar het is zeker geen onverdeeld succes. Boeren die gecertificeerd willen produceren, moeten eerst een flinke investering doen. En dan is er ook nog het risico van overproductie. Op dit moment wordt er namelijk meer gecertificeerd cacao geproduceerd dan dat er als gecertificeerd wordt afgenomen. Boeren die cacao volgens de richtlijnen van een keurmerk produceren, kunnen het niet altijd tegen betere voorwaarden afzetten. Hun ‘betere’ cacao belandt als ‘normale’ cacao op de markt, voor een lagere prijs en zonder premie.