Cacaolanden: Fabrikant moet dokken

Ghana en Ivoorkust hebben alle chocoladefabrikanten op het matje geroepen: hoe kun je jezelf duurzaam noemen als je onze cacaoboeren zo weinig betaalt? Zij eisen meer geld, anders kunnen de bedrijven fluiten naar hun ‘eerlijke’ cacao. Evelien Veldboom sprak beide partijen.

Nooit eerder stelden de twee landen zich zo stevig op als het gaat om duurzaamheid en een eerlijke prijs. Grote chocoladebedrijven in Nederland, waaronder Mars, Mondeléz, Nestlé en Tony’s Chocolonely, proberen de cacao-industrie al jaren te verbeteren, gedreven door de roep van consumenten om eerlijke chocolade. Alleen halen die inspanningen in de praktijk nauwelijks iets uit. Cacaoboeren leven meestal – zelfs bij koploper Tony’s Chocolonely – onder de armoedegrens. Voor het eerst werd de industrie nu, eind oktober bij de World Cocoa Conference in Berlijn, vanuit de cacaolanden zelf stevig aangesproken.

Hogere prijzen
In Ghana en Ivoorkust koopt de overheid de cacao centraal in. De Ghana Cocoa Board (Cocobod) en de Ivoriaanse Coffee and Cocoa Council (CCC) zijn hiervoor verantwoordelijk. Samen hebben ze meer dan 60 procent van de wereldhandel in handen. De twee instituten hebben veel macht, vertelt Antonie Fountain. Hij is werkzaam bij VOICE Network, een collectief van organisaties die werken aan een duurzame cacao-industrie, en volgt de ontwikkelingen op de voet. “Wat er nu gebeurt, is buitengewoon. Eerder vochten Cocobod en CCC elkaar de tent uit, maar sinds kort werken ze samen. Zo staan ze steviger tegenover de rest van de cacao-industrie. Door die aangehaalde banden kunnen ze nu gezamenlijk een hogere prijs opleggen.”

In september kondigden de overheden van Ivoorkust en Ghana aan dat ze met grote cacaoproducenten een Living Income Differential (LID) van 400 dollar (zo’n 360 euro) per duizend kilo cacao hebben afgesproken. Dat bedrag komt bovenop de (schommelende) marktprijs, zodat die altijd op 2600 dollar (ruim 2300 euro) per duizend kilo uitkomt. Als de wereldmarktprijs boven de 2900 dollar stijgt, wordt de opbrengst van de LID in een stabilisatiefonds gestopt, als buffer voor slechtere tijden. Cocobod en CCC waren voorheen niet transparant over welk percentage van de opbrengsten naar de overheid ging, maar ze hebben nu toegezegd dat boeren 70 procent van de standaardprijs krijgen voor hun cacao; zo’n 1820 dollar per duizend kilo. Ter vergelijking: in het huidige cacaoseizoen verdient een Ivoriaanse boer ongeveer 1370 dollar per duizend kilo cacao.

Ghana en Ivoorkust hebben druk uitgeoefend door te dreigen duurzaamheidsprogramma’s van chocoladebedrijven stop te zetten als ze niet meer gaan betalen.“We kunnen niet doen alsof we samenwerken met boeren, investeren in duurzaamheid en tegelijkertijd weigeren de boeren fatsoenlijk te betalen”, zei CCC-directeur YvesKoné stellig tijdens een ingelaste persconferentie in de Ivoriaanse stad Abidjan.

Weigerende industrie
Dit bracht een schok teweeg in de cacaowereld. De afgelopen jaren hebben bedrijven miljoenen geïnvesteerd om de industrie ‘schoner’ te maken. “Het stopzetten van duurzaamheidsprogramma’s die daaruit zijn voortgekomen, zou desastreus zijn”, zegt Etelle Higonnet van deAmerikaanse milieuorganisatie Mighty Earth. Met haar organisatie probeert ze illegale ontbossing – een gevolg van de lage inkomens van cacaoboeren – tegen te gaan. “Omdat de industrie al zo lang weigert meer aan boeren te betalen, spelen Ghana en Ivoorkust dit machtsspel. Ze weten hoe belangrijk duurzaamheid is voor chocoladebedrijven en vooral voor de consumenten die hun chocolade kopen. Het zet ze onder druk. Maar het stopzetten van duurzaamheidsprogramma’s is geen oplossing voor het probleem. Het zou het zelfs tegenwerken.”

De grote vraag is nu: willen bedrijven de hogere prijs betalen? Of wijken ze uit naar andere cacaolanden? De vice-president van Mars, John Ament, moedigt alle collega chocoladebedrijven aan om de Living Income Differential te steunen. Etelle Higonnet verzamelde met Mighty Earth in de afgelopen maanden verklaringen van chocoladebedrijven die hun steun uitspreken voor een hogere prijs voor de boer. Is dit dan dé oplossing voor het lage inkomen van die cacaoboeren? Nee, zegt Antonie Fountain. “Volgens verschillende berekeningen zouden boeren ook met de LID nog steeds ver onder de armoedegrens verdienen. Dat geeft aan hoe laag de prijzen op dit moment zijn.”

Risico op overproductie
Hoeveel cacao er in de praktijk al met de LID-prijs verkocht wordt en aan wie, is bovendien onduidelijk. Die namen en cijfers zijn strikt geheim en alleen bekend bij de Ghanese en Ivoriaanse overheid. De cacao-industrie werkt met termijncontracten. Dat wil zeggen dat chocoladebedrijven nu al cacao inkopen voor het seizoen 2020-2021. Er gaan geluiden op dat de verkoop veel trager op gang komt dan vorig jaar voor dit cacaoseizoen, maar dat bedrijven sinds de conferentie in Berlijn flink zijn gaan inkopen.

André van den Beld is hoofd Duurzaamheid bij Cocoanect, een Rotterdams handelsbedrijf in cacao. Hij waarschuwt voor consequenties op de lange termijn: “Door de invoering van de LID wordt de cacaosector ineens een stuk aantrekkelijker voor boeren in Ghana en Ivoorkust. De kans is groot dat meer boeren cacao gaan verbouwen en dat er binnen enkele jaren overproductie is, die zowel de nationale als internationale marktprijs onder druk zet.”

En dan is het nog de vraag of het LID-geld daadwerkelijk bij de boeren terechtkomt. “Door de termijncontracten komt het geld nu al binnen, maar de overheden van Ghana en Ivoorkust kopen pas volgend jaar de cacao bij de boeren in”, vertelt Antonie Fountain van VOICE Network. “Wat er in het komende jaar met dat extra geld gebeurt, is onduidelijk. Je kunt je afvragen wie hier uiteindelijk rijker van gaan worden; de hoge bazen en ambtenaren
van Cocobod en CCC of de cacaoboeren?”

Wat er de komende maanden met de cacaoprijs gebeurt, weet niemand. De Ghanese cacaoboer Brahim Issifu hoopt dat de LID in elk geval leidt tot meer stabiliteit. “De prijs schommelt nu heel erg. Hopelijk komt er een hogere cacaoprijs waar we altijd op kunnen rekenen."

Dit artikel verscheen ook in OneWorld Magazine - Nummer 10, 2019.

Meer

Cacaoboeren helpen met premies

Ongeveer driekwart van alle cacao ter wereld wordt geproduceerd in Ghana en Ivoorkust door boeren die te weinig geld verdienen. Slechts tien procent van de cacaoboeren daar verdient genoeg om van rond te komen. Extra geld in de vorm van premies bovenop de cacaoprijs is één van de manieren waarop chocolademerken en certificeringsprogramma's het inkomen proberen te verhogen.

+ Lees het hele artikel

In een goed jaar verdienen boeren minder

Het is de paradox van de markt: als de oogst groot is en het aanbod stijgt, dan dalen de prijzen. In de oogstperiode van 2016/2017 verloor cacao een derde van zijn prijs op de wereldmarkt. Dat was een enorme klap voor de boeren. Waarom daalde de prijs zo hard en wat waren de gevolgen?

+ Lees het hele artikel

Waar kan een cacaoboer geld lenen?

Cacaoboeren die meer willen verdienen, moeten investeren in productieverhogende middelen. Alleen machines, arbeid, zaden en pesticiden kosten geld en dat is er vaak niet. Sommige boeren besluiten daarom geld te lenen.

+ Lees het hele artikel

Cacao smokkelen voor een betere prijs

Er zijn Ghanese en Ivoriaanse boeren die hun cacao de grens over smokkelen. Dat doen ze omdat de prijs voor cacao aan de andere kant soms net wat hoger is.

+ Lees het hele artikel

Hoe chocolade steeds duurder wordt zonder dat cacaoboeren daar veel meer aan verdienen

Cacaoboeren verdienen weinig, hooguit een paar cent per reep chocolade. Maar als je een boer extra betaalt voor zijn cacao, dan wordt de chocoladereep die in de supermarkt ligt ineens een veelvoud daarvan duurder. Hoe kan dat?

+ Lees het hele artikel

Seizoen 2019/2020: de prijs van cacao stijgt maar de productie moet omlaag


1 oktober 2019 is een spannende dag voor cacaoboeren in Ghana en Ivoorkust, want de farmgate prijs is vandaag bekend gemaakt. Dat is het bedrag dat de boeren het komende jaar voor hun cacao krijgen. De prijs is iets gestegen ten opzichte van afgelopen jaar, maar opmerkelijker is het productieplafond dat de twee landen hebben ingesteld.

+ Lees het hele artikel

Alle themas