Cacaolanden: Fabrikant moet dokken

Nooit eerder stelden de twee landen zich zo stevig op als het gaat om duurzaamheid en een eerlijke prijs. Grote chocoladebedrijven in Nederland, waaronder Mars, Mondeléz, Nestlé en Tony’s Chocolonely, proberen de cacao-industrie al jaren te verbeteren, gedreven door de roep van consumenten om eerlijke chocolade. Alleen halen die inspanningen in de praktijk nauwelijks iets uit. Cacaoboeren leven meestal – zelfs bij koploper Tony’s Chocolonely – onder de armoedegrens. Voor het eerst werd de industrie nu, eind oktober bij de World Cocoa Conference in Berlijn, vanuit de cacaolanden zelf stevig aangesproken.

Hogere prijzen
In Ghana en Ivoorkust koopt de overheid de cacao centraal in. De Ghana Cocoa Board (Cocobod) en de Ivoriaanse Coffee and Cocoa Council (CCC) zijn hiervoor verantwoordelijk. Samen hebben ze meer dan 60 procent van de wereldhandel in handen. De twee instituten hebben veel macht, vertelt Antonie Fountain. Hij is werkzaam bij VOICE Network, een collectief van organisaties die werken aan een duurzame cacao-industrie, en volgt de ontwikkelingen op de voet. “Wat er nu gebeurt, is buitengewoon. Eerder vochten Cocobod en CCC elkaar de tent uit, maar sinds kort werken ze samen. Zo staan ze steviger tegenover de rest van de cacao-industrie. Door die aangehaalde banden kunnen ze nu gezamenlijk een hogere prijs opleggen.”

In september kondigden de overheden van Ivoorkust en Ghana aan dat ze met grote cacaoproducenten een Living Income Differential (LID) van 400 dollar (zo’n 360 euro) per duizend kilo cacao hebben afgesproken. Dat bedrag komt bovenop de (schommelende) marktprijs, zodat die altijd op 2600 dollar (ruim 2300 euro) per duizend kilo uitkomt. Als de wereldmarktprijs boven de 2900 dollar stijgt, wordt de opbrengst van de LID in een stabilisatiefonds gestopt, als buffer voor slechtere tijden. Cocobod en CCC waren voorheen niet transparant over welk percentage van de opbrengsten naar de overheid ging, maar ze hebben nu toegezegd dat boeren 70 procent van de standaardprijs krijgen voor hun cacao; zo’n 1820 dollar per duizend kilo. Ter vergelijking: in het huidige cacaoseizoen verdient een Ivoriaanse boer ongeveer 1370 dollar per duizend kilo cacao.

Ghana en Ivoorkust hebben druk uitgeoefend door te dreigen duurzaamheidsprogramma’s van chocoladebedrijven stop te zetten als ze niet meer gaan betalen.“We kunnen niet doen alsof we samenwerken met boeren, investeren in duurzaamheid en tegelijkertijd weigeren de boeren fatsoenlijk te betalen”, zei CCC-directeur YvesKoné stellig tijdens een ingelaste persconferentie in de Ivoriaanse stad Abidjan.

Weigerende industrie
Dit bracht een schok teweeg in de cacaowereld. De afgelopen jaren hebben bedrijven miljoenen geïnvesteerd om de industrie ‘schoner’ te maken. “Het stopzetten van duurzaamheidsprogramma’s die daaruit zijn voortgekomen, zou desastreus zijn”, zegt Etelle Higonnet van deAmerikaanse milieuorganisatie Mighty Earth. Met haar organisatie probeert ze illegale ontbossing – een gevolg van de lage inkomens van cacaoboeren – tegen te gaan. “Omdat de industrie al zo lang weigert meer aan boeren te betalen, spelen Ghana en Ivoorkust dit machtsspel. Ze weten hoe belangrijk duurzaamheid is voor chocoladebedrijven en vooral voor de consumenten die hun chocolade kopen. Het zet ze onder druk. Maar het stopzetten van duurzaamheidsprogramma’s is geen oplossing voor het probleem. Het zou het zelfs tegenwerken.”

De grote vraag is nu: willen bedrijven de hogere prijs betalen? Of wijken ze uit naar andere cacaolanden? De vice-president van Mars, John Ament, moedigt alle collega chocoladebedrijven aan om de Living Income Differential te steunen. Etelle Higonnet verzamelde met Mighty Earth in de afgelopen maanden verklaringen van chocoladebedrijven die hun steun uitspreken voor een hogere prijs voor de boer. Is dit dan dé oplossing voor het lage inkomen van die cacaoboeren? Nee, zegt Antonie Fountain. “Volgens verschillende berekeningen zouden boeren ook met de LID nog steeds ver onder de armoedegrens verdienen. Dat geeft aan hoe laag de prijzen op dit moment zijn.”

Risico op overproductie
Hoeveel cacao er in de praktijk al met de LID-prijs verkocht wordt en aan wie, is bovendien onduidelijk. Die namen en cijfers zijn strikt geheim en alleen bekend bij de Ghanese en Ivoriaanse overheid. De cacao-industrie werkt met termijncontracten. Dat wil zeggen dat chocoladebedrijven nu al cacao inkopen voor het seizoen 2020-2021. Er gaan geluiden op dat de verkoop veel trager op gang komt dan vorig jaar voor dit cacaoseizoen, maar dat bedrijven sinds de conferentie in Berlijn flink zijn gaan inkopen.

André van den Beld is hoofd Duurzaamheid bij Cocoanect, een Rotterdams handelsbedrijf in cacao. Hij waarschuwt voor consequenties op de lange termijn: “Door de invoering van de LID wordt de cacaosector ineens een stuk aantrekkelijker voor boeren in Ghana en Ivoorkust. De kans is groot dat meer boeren cacao gaan verbouwen en dat er binnen enkele jaren overproductie is, die zowel de nationale als internationale marktprijs onder druk zet.”

En dan is het nog de vraag of het LID-geld daadwerkelijk bij de boeren terechtkomt. “Door de termijncontracten komt het geld nu al binnen, maar de overheden van Ghana en Ivoorkust kopen pas volgend jaar de cacao bij de boeren in”, vertelt Antonie Fountain van VOICE Network. “Wat er in het komende jaar met dat extra geld gebeurt, is onduidelijk. Je kunt je afvragen wie hier uiteindelijk rijker van gaan worden; de hoge bazen en ambtenaren
van Cocobod en CCC of de cacaoboeren?”

Wat er de komende maanden met de cacaoprijs gebeurt, weet niemand. De Ghanese cacaoboer Brahim Issifu hoopt dat de LID in elk geval leidt tot meer stabiliteit. “De prijs schommelt nu heel erg. Hopelijk komt er een hogere cacaoprijs waar we altijd op kunnen rekenen."

Dit artikel verscheen ook in OneWorld Magazine - Nummer 10, 2019.